De bestuurder en de OR hebben dezelfde machtsbronnen. Maar benut de OR ze ook allemaal? Als je het overleg met de bestuurder niet gelijkwaardig vindt, check dan hier je mogelijkheden.
In deze blog van MVMZ krijg je een korte uitleg en vind je daarnaast ook de serie van 7 artikelen die zijn gepubliceerd in OR-net (2022 & 2023). Je kan uiteraard ook eerst de video bekijken.
Persoonsmacht en positiemacht
Iemands macht blijkt te bestaan uit persoonsmacht en positiemacht. Persoonsmacht dank je aan persoonlijke kenmerken zoals deskundigheid. Positiemacht dank je aan de formele positie in de organisatie. Dit is verschillend voor de bestuurder en de ondernemingsraad.
Zo heeft de bestuurder een carrière opgebouwd. Dankzij het verzilveren van elementen uit zijn/haar persoonsmacht is de bestuurder de hoogste baas. Dankzij de persoonsmacht heeft de bestuurder ook positiemacht gekregen.
Bij een ondernemingsraad gaat dit proces net omgekeerd. De positiemacht is in de wet vastgelegd. Maar de invulling van die positie is iets dat leden moeten leren, zodra zij in een ondernemingsraad komen. Als ondernemingsraad moet je dus telkens weer bouwen aan de kennis en vaardigheden van alle leden om vervolgens als team de gelijkwaardige positie te verwerven. Daarom is het zo belangrijk dat een OR de scholingsdagen goed benut. Informatie SER scholing
In deze blog lees je de inleiding en een link naar de artikelen over de volgende zes machtsbronnen*:
- Deskundigheidsmacht Kennis is macht
- Referentiemacht (netwerk) Macht die je krijgt of geeft
- Informatiemacht Van vragen naar vinden
- Legitieme macht De wettelijke basis OR
- Belonen OR als steun in de rug
- Straffen Je krijgt de OR die je verdient
*Raven., B. H. (1992) A power/interaction model of interpersonal influence: French & Raven thirty years later. Journal of Social Behavior & Personality, 7 (2), 217-244.
Wie niet (even) sterk is moet slim zijn
Hoewel de wet de gelijkwaardige positie benoemt is de ondernemingsraad dus niet automatisch in die positie. De OR moet hiervoor ook alle machtsbronnen gebruiken. Die positie kan de ondernemingsraad dus gegund krijgen, zelf verwerven of afdwingen.
Hoe je de basis op orde krijgt om lees je in het praktische boek vol voorbeelden, anekdotes en tips.
Macht en het overleg met je bestuurder
Naast de genoemde machtsbronnen is het ook belangrijk om het overleg met de bestuurder te kunnen begrijpen in termen van macht.
Hieronder staan enkele machtswetten (http://www.maukmulder.nl/gratis-boeken.php) waarmee je inzicht krijgt de machtsrelatie tussen de bestuurder en de ondernemingsraad:
Machtigen (bestuurders) proberen de afstand tot de mindermachtige (ondernemingsraad) te handhaven. Voor ieder mens geldt dat het comfortabel is om de stand van zaken te behouden. Hiermee behoudt de bestuurder zijn/haar bewegingsvrijheid en het heeft een verslavende werking. Dit heet de milde neerwaartse drijfveer. Hoe ziet dit er in de OR-praktijk uit?
- De bestuurder zet zelf geen onderwerpen op de overlegagenda zetten
- De bestuurder deelt weinig financiële of vertrouwelijke informatie
- De bestuurder legt met name instemmingsaanvragen voor.
- De bestuurder wil liever geen formele adviesaanvraag voorleggen, maar is uiteraard wel erg benieuwd naar de schriftelijke suggesties van de ondernemingsraad.
De ondernemingsraad (als machtsklimmer) probeert de afstand tot de machtiger persoon (bestuurder) te verkleinen. Dit heet de opwaartse drijfveer. Hoe kan dit er in de praktijk uitzien?
- De ondernemingsraad zoekt steun bij andere stakeholders, in hetzelfde netwerk als van de bestuurder (toezichthouder, collega’s)
- De ondernemingsraad formuleert initiatieven (verkleint afhankelijkheid)
- De ondernemingsraad investeert in zijn kennis en vaardigheden (vergroten en bundelen persoonsmacht)
Wat doet de machtige zodra deze wordt geconfronteerd met de machtsklimmer? Grofweg zijn er twee smaken die je ook ziet in de praktijk:
- De bestuurder reageert positief zolang het gedrag van de ondernemingsraad niet als bedreigend wordt ervaren. De bestuurder reageert dan met een milde neerwaartse machtsdrijfveer. Oftewel: de inzet van de ondernemingsraad wordt gewaardeerd, maar tot op zekere hoogte. De bestuurder wil zeker niet dat de ondernemingsraad “op zijn/haar” stoel gaat zitten.
- De bestuurder reageert afwijzend als het gedrag bedreigend is. Of en wanneer een bestuurder iets als bedreigend ervaart hangt natuurlijk af van de situatie, de tactiek van de ondernemingsraad en de bestuurder in kwestie. Echter zodra de ondernemingsraad als te bedreigend ervaren wordt zijn de rapen gaar. De bestuurder wil zijn/haar machtspositie in zo’n situatie niet alleen behouden maar vergroten. Er ontstaat een machtsstrijd. Dit heet een krachtige neerwaartse machtsdrijfveer. Dit herken je aan de volgende voorbeelden:
- Op de woordvoerder boos worden in het overleg
- Het overleg stoppen (uit de online vergadering stappen)
- De voorzitter op het matje roepen
Niet alles hangt af van macht. Dit is minder (zichtbaar) aan de orde als de bestuurder bereid is wederzijds open overleg. Als dit niet vanzelfsprekend is zal de ondernemingsraad zal dit moeten afdwingen door harde actie (de overlegmacht paradox).
Eerst machtsbronnen dan machtspel
Uiteraard doet iedere ondernemingsraad er goed aan om slim te klimmen in de machtspositie. Hiervoor moet eerst de basis op orde zijn. Dit is het geval als de ondernemingsraad een hecht en vaardig team is en bovendien zijn werkwijze op orde heeft. Daarna is het van belang dat de ondernemingsraad vanuit zijn eigen expertise een inhoudelijk mening vormt, bij voorkeur met zichtbare steun van collega’s. Dit alles komt beter uit de verf als de ondernemingsraad hiervoor de machtsbronnen slim benut. Zo zijn er veel faciliteiten die in de praktijk niet altijd benut worden.
Gelijkwaardig(er) overleg
Zodra de ondernemingsraad zich bewust is van de formele gelijkwaardige positie en zich ook zo gedraagt, komt gelijkwaardig overleg dichterbij. Want hoe groter het machtsverschil tussen machtige en mindermachtigen, des te sterker de neerwaartse machtsdrijfveer van de bestuurder is. Daarom is de machtsverhouding is geen vast gegeven. Het is een relatie waarbij twee partijen invloed op hebben. Samenvattend dient de ondernemingsraad een positie weten te vinden die niet te onderdanig is, maar die ook niet onbedoeld een machtsstrijd oproept. Lees ook de blog over Hoe krijg je de bestuurder echt aan het luisteren?
