Bij het woord ‘onderhandelen’ denken veel mensen meteen aan geld en afdingen. Toch is dat niet per definitie waar het bij onderhandelen om gaat. Het is veel meer dan alleen de beste prijs bedingen. Zeker voor ondernemingsraden geldt dat je zelfs beter zonder wisselgeld kan onderhandelen met de bestuurder. Want met afdingen en bluffen wordt de OR niet geloofwaardiger. Wil je direct naar de blog over probleemoplossend overleggen (over onderwerpen zonder verdelingsvraagstuk): BLOG
Maar wat is onderhandelen dan wél precies?
Je onderhandelt al met je partner als je discussieert over jullie volgende vakantiebestemming. Of met je puber over het tijdstip waarop hij ’s avonds thuis moet zijn. Wel blijkt onderhandelen voor veel mensen ineens een stuk lastiger wanneer er wél geld mee gemoeid is. En dat is ook niet zo gek natuurlijk. De meeste mensen zijn voor hun bestaanszekerheid immers afhankelijk van geld. Bovendien brengt geld per definitie een conflicterend belang met zich mee. Je zult het altijd moeten delen. Daarom heet deze vorm van onderhandelen ook wel verdelend onderhandelen. Als jij meer geld krijgt, heeft de ander minder – en omgekeerd. Dat maakt het vaak gecompliceerder en harder. Het is een echte krachtmeting.
Wanneer ben je nu eigenlijk aan het onderhandelen?
Als het volgende aan de hand is:
- Jij wilt iets van iemand – of iemand wil iets van jou
Eigenlijk is het heel simpel: jij wilt iets van iemand, of iemand wil iets van jou. En wanneer je allebei tot een oplossing wilt komen, dan zullen jullie moeten onderhandelen.
- Conflicterende én gemeenschappelijke belangen
Dit is het spannende van onderhandelen. Je bent tot elkaar veroordeeld want je wilt samen wat bereiken, maar gelijktijdig wil jeook je eigen doel halen. Er zijn dus gemeenschappelijke en conflicterende belangen. Hebben jullie helemaal niets gemeenschappelijk? Dan is de kans klein dat jullie ooit overeenstemming bereiken en eigenlijk is het dan ook niet interessant om met elkaar in overleg te gaan. Zie hiervoor de vijf overlegstijlen van Kilmann
- Het is een communicatieproces
‘Hier heb je mijn voorstel, take it or leave it’–> dat werkt niet. Want of je nu schriftelijk of mondeling onderhandelt, je zult altijd je standpunten moeten onderbouwen. Nog beter is dat je eerst start met het verkennen van de wederzijdse belangen. Je moet vertellen wat je belangrijk vindt en je moet reageren op wat de ander belangrijk vindt. Communiceren dus! Bij onderhandelen ga je immers op zoek naar een oplossing. En dat doe je door te communiceren. Dit is direct een belangrijke tip: neem je tijd. Het is een proces. Het lukt zelden in één en hetzelfde overleg.
- Er zijn minimaal 2 partijen
Ook goed om te onthouden: onderhandelen is niet altijd mogelijk. Wanneer één partij alle macht heeft, dan valt er niet te onderhandelen. Je kunt iemand niet dwingen om te onderhandelen. En – daar is ‘ie weer – als je geen gemeenschappelijke belangen hebt, dan wordt onderhandelen heel erg lastig.
Hoe minder hiërarchie, hoe meer er valt te onderhandelen
In hoeverre je zaken kunt doen met iemand die boven je staat, hangt uiteraard helemaal af van de aard van de hiërarchische relatie. Eén ding is zeker: als je met gelijken bent, bijvoorbeeld in een projectteam, is het juist wél goed mogelijk. Sterker nog, hoe minder hiërarchie, hoe meer je zal moeten onderhandelen om te krijgen wat je wilt. Bij platte organisaties hoort onderhandelen er dus gewoon bij. Ook in een (redelijk) gelijkwaardige overlegvergadering met de bestuurder kan het prima.
Gelijkwaardig overleg met de bestuurder
Daarom is de gelijkwaardigheid in het OR-overleg zo belangrijk. Ik schreef er een boek over. In het najaar van 2023 komt de 2de druk uit. De OR heeft diverse machtsbronnen om zijn gelijkwaardigheid vorm te geven. Blog met video en 6 artikelen die gepubliceerd zijn in OR-net: Benut ook alle machtsbronnen
Zodra de OR ervaart dat er sprake is van een gelijkwaardig overleg kan je ook samen zoeken naar oplossingen voor een gedeeld probleem. Denk niet bij voorbaat dat vasthoudend zijn niet mogelijk is, of dat de sfeer misschien wel omslaat als de OR niet toegeeft. Je kunt het ook anders bekijken. Namelijk dat je samen op zoek gaat naar een oplossing, waar jullie je allebei in kunnen vinden.
Als de OR zelf onderhandelt over geld of sociaal plan
Als de OR wel de partij is om te onderhandelen over een sociaal plan of over primaire arbeidsvoorwaarden dan is het goed te weten waar je aan begint. Het is een extra verantwoordelijkheid die niet in de WOR geregeld is. Ook de achterban zal de OR duidelijker in de gaten houden. Extra alertheid en extra afspraken zijn daarbij van belang.
- De sfeer is soms wat harder, stugger. Dus benut de goede kwaliteiten in de OR. Twijfel je of je dit als OR zelf kan, dan kan je ook een onderhandelaar inhuren. Maar meestal weet de OR -met een goede voorbereiding – zelf wel de goede toon en inhoud te vinden.
- Maak een convenant voor de extra afspraken. Want deze onderhandelrol is echt wat anders en deze rol is niet geregeld in de Wet op de ondernemingsraden (WOR). Een extra set van afspraken verstevigt de OR-positie. Convenant ondernemingsraad voor spelregels met de bestuurder
- Test of je vaardig bent om aan de slag te gaan: test-is-je-or-klaar-voor-onderhandeling-arbeidsvoorwaarden
Hoe nu verder?
Hopelijk heeft deze blog (met alle linkjes:)) je al op weg geholpen. MVMZ kan je ook inschakelen als exter adviseur Advies bij onderhandeling primaire arbeidsvoorwaarden.
Wil je eerst even kennismaken en even een vraag voorleggen? Dat kan altijd. Neem gerust contact op.
