Ondernemingsraad in beroep bij ondernemingskamer, hoe gaat dat in zijn werk? 

De ondernemingsraad heeft als één van zijn belangrijkste bevoegdheden het adviesrecht. Een ondernemingsraad (OR) mag namelijk adviseren over voorgenomen besluiten van financieel-economische en bedrijfsorganisatorische aard. Daarmee kan de OR dus een mening geven over belangrijke organisatorische wijzigingen die impact hebben op collega’s. Als de OR het niet eens is met de gang van zaken of het voornemen zelf, dan kan de ondernemingsraad beroep instellen bij de ondernemingskamer. Deze rechten en plichten staan verankerd in de Wet op Ondernemingsraden. In een recent boek (link=pdf) 40 jaar rechtspraak OK over adviesrecht staat beschreven hoe kansrijk de route is voor OR’s. Ook de interviews met rechters zijn zeer de moeite waard om te lezen.

Terechte koudwatervrees?

Een conclusie uit dit boek is dat het “in beroep gaan” voor een OR een grote stap is. Maatschap voor Medezeggenschap herkent dit. Het is echt een spannend en vaak ook een moeilijk besluit. Belemmeringen voor een OR zijn bijvoorbeeld dat niet iedereen al even lang lid is van het huidige OR-team. Daardoor is niet iedereen (al) even verontwaardigd of vastberaden. En ook nadat je als ondernemingsraad besloten hebt om in beroep gaat bij de ondernemingskamer blijft het spannend. OR’s vragen zichzelf continu af: drijven we de discussie niet teveel op de spits? Wat vinden de collega’s? Hebben we een duidelijk belang in deze zaak? Hoe moeten we straks samen verder met de bestuurder?

Is het koudwatervrees? Volgens mij niet. Het zijn juist allemaal legitieme vragen die de OR zich vooral goed moet afvragen. Maatschap voor Medezeggenschap adviseert OR’s om vooral unaniem een besluit te nemen. De gehele OR moet het besluit om in beroep te gaan echt dragen. Anders gaat het gaandeweg de rit toch wringen en is de slagingskans minder groot.

De belangrijkste feiten op een rij

Uit het boek 40 jaar rechtspraak OR (september 2019) blijkt het volgende:

• De laatste 40 jaren tekenden gemiddeld 13 keer per jaar een ondernemingsraad beroep aan bij de ondernemingskamer. Op basis van dit getal zou je denken “hmmm…dat lijkt niet zoveel”.
• In 43% van de zaken kreeg de OR gelijk versus 47 % de werkgever en 10% was niet ontvankelijk. Op basis van dit getal zou je denken “hmmm…dan is de OR niet kansrijker dan de werkgever”.
• In 73% van de zaken waarvoor de OR in beroep ging deed de Ondernemingskamer géén uitspraak. Dat lijkt jammer, maar toch is dat gunstig voor de OR. De kans is namelijk heel groot dat de schikking in het voordeel is van de OR. Op basis van dit getal kan je denken…blijkbaar kiest de bestuurder toch eieren voor zijn geld”
• Vermoedelijk is de preventieve werking van het recht nog groter. Het feit dat de OR de mogelijkheid heeft om in beroep werkt door in de praktijk van alle dag. Bestuurders hebben meestal geen zin in een rechtsgang. Uitspraken van de Ondernemingkamer geven steun om het adviestraject samen goed in te richten. Op basis hiervan kan je concluderen …..dat het beroepsrecht een vergaande preventieve werking heeft.

Casus: secretariaat Gezondheidsraad

Voor Maatschap voor Medezeggenschap zijn bovenstaande feiten herkenbaar. Ik (Katrien Hugenholtz) ben al ruim 20 jaar OR-adviseur en ik sta deze maand voor de 2de keer samen met een ondernemingsraad bij de Ondernemingskamer. Eerder is een zaak geschikt op de gang in het gerechtsgebouw van Amsterdam.

In de zomer heeft de OR van het secretariaat van de Gezondheidsraad beroep aangetekend. De OR schat in dat de voorgenomen reorganisatie een averechts effect heeft op de toekomstbestendigheid van de Gezondheidsraad. Het adviesproces (de hoofdtaak van het secretariaat) gaat volgens de OR zeker niet sneller door veel fulltime managers aan te stellen. Bovendien worden functies binnen de wetenschappelijke staf dermate gewijzigd dat de kwaliteit van de adviezen onder druk komt te staan. Tot slot wat beloofd om maximaal in te spannen iedereen binnenboort te houden. Deze belofte wordt volgens de OR niet waargemaakt, in tegendeel.

Al voor de adviesaanvraag bleken de meningsverschillen en spanningen enorm groot. Draag vlak onder collega’s ontbrak. Om uit de impasse te komen heeft de OR nog voorgesteld om gezamenlijk een expert in te schakelen. De OR had bovendien op voorhand beloofd deze uitkomst te accepteren. Hier wilde de bestuurder niet aan meewerken. Uit het besluit blijkt dat de bestuurder niets gewijzigd heeft in het oorspronkelijke plan, ondanks de grote (en goed onderbouwde) bezwaren die er leven. Inmiddels is iedereen erg benieuwd wat de uitspraak zal zijn.

De Ondernemingskamer gaat niet op de stoel van de bestuurder zitten, maar de rechters wegen wel af of er sprake is van een kennelijk onredelijk besluit. Dit heet “marginale toetsing”. Volgens mij maakt de OR een goede kans, maar ja dat is natuurlijk aan de Ondernemingskamer. Wordt vervolgd…rond december is de uitspraak te verwachten.

Hoe ziet de gang naar de Ondernemingskamer er uit?

Wat moet de ondernemingsraad doen om in beroep te gaan bij de ondernemingskamer? Alles staat en valt bij een goed verhaal. Dus zorg dat je als OR een goed onderbouwd en gedragen advies formuleert. Mocht je hierover vragen hebben: neem gerust contact op

1. Tijdens een halfjaarlijkse bespreking van de Algemene gang van zaken (artikel 24 WOR) kondigt de bestuurder het voorgenomen besluit aan. De OR en de bestuurder maken procesafspraken over de wijze en het tijdstip van betrokkenheid.
2. De OR ontvangt een schriftelijke adviesaanvraag. TIP voor OR’s in de overheid: in het ARAR staat dat voorafgaand aan een O&F rapport de OR een “globale beschrijving” waarop de OR zijn “zienswijze” kan geven. Daarna volgt de adviesaanvraag in de vorm van een O&F rapport.
3. Alleen als je het advies van de OR goed formuleert en de bezwaren (van collega’s) goed onderbouwt maak je een kans bij de Ondernemingskamer. Tips hiervoor lees je in de volgende blogs OR-invloed met adviesrecht en adviesrecht bij een reorganisatie.
4. De OR adviseert negatief, omdat er problemen zijn over de wijze waarop de OR betrokken is en/of over de inhoud van het voorgenomen besluit.  Zeker als je de route naar de ondernemingskamer serieus overweegt is het belangrijk om het negatieve advies gedetailleerd te beschrijven.
5. De ondernemer formuleert een besluit. Hierin moet gemotiveerd worden aangegeven waarom er wordt afgeweken van het advies van de OR. Ongevraagd start nu de wettelijke opschorttermijn van 30 dagen.
6. De OR heeft daarin de tijd om (met een advocaat) te kijken of het aanteken van beroep wenselijk en zinvol is.
7. De advocaat van de OR schrijft een verzoekschrift. Als er spoedeisende kwesties zijn kan er om een voorlopige voorziening worden gevraagd.
8. De zitting wordt gepland (meestal na een paar weken). Dit is altijd op een donderdag, in Amsterdam en de zitting is openbaar.
9. De advocaat van de ondernemer schrijft een verweerschrift en dit moet uiterlijk 3 weken voor de zitting bij de Ondernemingskamer zijn ingediend.
10. Tot een week voor de zitting kunnen beide partijen nog documenten aanleveren.
11. De zitting is openbaar.
    1. Er zijn 3 beroepsrechters en 2 raden (met inhoudelijke expertise zoals bijvoorbeeld een accountant).
    2. Je doet er goed aan als OR om te zorgen dat er ook wat publiek zit. Als collega’s in de zaal zitten is het voor de rechters duidelijk dat er een belang is in deze zaak.
    3. De advocaten hebben ieder 20 minuten de tijd om hun verhaal te houden. De advocaat van de OR start, want de OR tekent beroep aan.
    4. Rechters stellen vragen (vooral aan de bestuurder).
    5. Als de OR vragen krijgt zijn deze meestal gericht tot de advocaat. Doorgaans krijgt de voorzitter van de OR aan het einde van de zitting nog de gelegenheid om kort iets te zeggen.
12. En dan…
    1. De OR en bestuurder worden soms met advocaten de gang op gestuurd om te kijken of er nog een schikking mogelijk is. Als dat niet het geval is …
    2. Doet de Ondernemingskamer (na ongeveer 8 weken) een uitspraak.
13. Partijen kunnen in beroep gaan bij de Hoge Raad.

Tot slot

Komt er voor jouw OR binnenkort een belangrijke adviesaanvraag aan? Overweegt de ondernemingsraad om in beroep te gaan bij de Ondernemingskamer? Zorg dan dat je vanaf het begin de OR-invloed stevig opbouwt. In het voorbeeld van de OR van het secretariaat van de Gezondheidsraad: zij zijn daar bijna twee jaar mee bezig geweest. Het opbouwen van de OR-invloed is complex en belangrijk. Ook zonder de gang naar de rechtbank. Want uit deze blog blijk dat de meeste OR’s ook zonder juridische uitspraak veel invloed kunnen hebben.